Zeytinyağı, Zeytin ağacı oldukça narin bir yapıya sahip olan bir ağaçtır. Zeytin ağacını büyütmek çok uzun süreler ister ve inanılmaz zahmetlidir, ilgi ve bakım ister. Bu nedenle mitolojide zeytin ağacının adı "ölümsüz ağaçtır". Zeytin ağacı yazları sıcak kışları ise ılıman olan iklimleri sever. Çünkü zeytin ağacı ışığı, sıcaklığı ve güneşi çok sever. Zeytin ağacı bir yıl çok bol diğer yıl daha az ürün veren bir ağaçtır. Zeytin hasadı kasım ve mart ayları arasında yapılmaktadır.

Zeytin hasadında en iyi yöntem el ile toplama yöntemidir. Çünkü el ile toplanan zeytinlerden çıkarılan yağ en kaliteli zeytinyağıdır. Zeytinyağı zeytin ağacına ait meyveden elde edilmekte olan yeşil ve sarı renkteki sıvı bir yağdır. Zeytinyağının sarı ya da yeşil renkte olmasının nedeni yapısında bulundurmuş olduğu maddelerin içeriğinden kaynaklanmaktadır. Rengi yeşil olan zeytinyağında yeşil rengi veren klorofil olmasındandır. Sarı renkteki zeytinyağında ise karotin maddesi daha ağır basmaktadır. Genelde halk arasında yanlış bilinen bir kanı bulunmaktadır. Buda zeytinyağının rengine göre karar verilerek alınıyor olmasıdır. Renk sanki yeşil olunca hakiki zeytinyağı sarı olunca karışım olabileceği inancı vardır. Renkle yağ kalitesi arasında hiçbir bağ bulunmamaktadır. Kaliteli zeytinyağının kıstası hasat edildikten hemen sonra zeytinin işlenmesidir. Bekletilen zeytin fermente olur bu da kaliteyi düşürür. Zeytinin çok bol olduğu dönemlerde mecburiyetten bekletilmesi söz konusu olur. Ama havalandırmanın iyi yapıldığı serin depolarda bekletilerek işleme alınır. Bazı zeytinyağları da bulanık bir görüntüye sahip olmaktadır. Bunun nedeni ise zeytinyağının filtrelenmemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Zeytinyağına mor ötesi ışık ile bakıldığında içeriğindeki klorofilin neden olduğu floresan özelliği nedeni ile kırmızı renkte görünür. Zeytinyağının Anadolu kültüründe çok fazla yeri olmasına rağmen ön planda olduğu yer Ege bölgesidir.

Zeytinyağı üretmek için ilk kullanılan yöntem ayak ile ezilerek sıcak su yardımı ile yağın çıkarılmasıdır. Zeytinyağını bu yöntem ile elde etmek için kurulmuş olan en eski tesis M. Ö. 6. Yüz yılda İzmir'in Urla ilçesinin yakınlarında bulunan antik Klazomenika kentinde yapılmış olan kazı çalışmaları ile bulunmuştur. Daha sonrasında ise Romalılar iki taş arasında zeytinleri ezerek zeytinyağı elde etmişlerdir. İlk başlarda insan gücü ile üretilen zeytinyağı sonradan hayvan gücü ile üretilmeye başlamıştır. Daha sonralarda ise zeytin hamurundan yağ çıkarmak için Arşimet vidasından elde edilen basınçtan faydalanılmıştır ve bu mengene yöntemi hala bazı küçük işletmelerde geçerliliğini korumaktadır. 19. Yüz yıldan itibaren zeytinyağı üretiminde buhar kullanılmaya başlanmıştır. Böylece yağ üretiminde miktar olarak çok büyük artışlar sağlanmıştır ve şimdilerde ise hidrolik presleme, disel motorlar ve elektronik motorlar kullanılarak günümüzdeki modern sistemler sayesinde zeytinyağı üretimi yapılmaktadır.

Meyvenin ışıl işlem görmemesi çok önemli olup, zeytinden yağ çıkarılmaktadır. Zeytinyağı soğuk presleme yöntemi ile hiçbir kimyasal işleme gerek duyulmadan tüketilebilir. Zeytinler ezilme işlemi ile hamur haline dönüştürülür. Daha sonra elde edilen bu hamur sıkılarak preslenir. Son işlemde ise zeytin meyvesinin karasuyu ayrıştırılarak yağ elde edilir. Büyük zeytinyağı işletmelerinde hidrolik pres ve hiç pres uygulamayı gerektirmeyen merkez kaç kuvveti ile zeytinyağı elde edilebilen makineler kullanılmaktadır. Buna zeytinyağı üretiminde "kontinü" sistemi denilmektedir. Tam otomatik bir sistemdir. İlk olarak zeytinler türlerine göre ayrılmaktadır. Huni ismi verilen geniş bir çukura dökülen zeytinler, yapraklı kısımlarından temizlenerek kırıcıda kırılır, makine zeytinin çekirdeğini dahi un haline getirmektedir. Zeytin hamuru iyice yoğrulduktan sonra posası ve şırası ayrıştırılır. Şıra kısmından ise karasu tekrar ayrıştırılarak yağ tanklarına aktarılır. Son tortuları da ayrıştırıldıktan sonra dinlenme tankında dinlenmeye alınır. Dinlenme süresinden sonra da ambalajlarına aktarılır. Yağdan geriye kalan pirina ismi verilen kısım ise sabun yapımında kullanılır.

Türk standartları enstitüsüne zeytinyağının kalitesini belirler. Denetim tarım ve hayvancılık bakanlığı tarafından yapılır. TSE'nin belirlemiş olduğu sızma (Kusursuz), doğal (Hafif kusurlu), doğal birinci (Hafif kusurlu), lampant (Kusurlu) olmak üzere 4 kalite zeytinyağı bulunmaktadır.